“Geef leraren ook een beroepseed”
Hoewel de officiële Dag van de Leraar, 5 oktober, dit jaar symbolisch op een vrije zaterdag valt, zal het de dagen daarvoor niet aan de nodige aandacht hebben ontbroken. De puffende sectievoorzitter die iedere dag een realitysoap instapt, mag een extra tompoesje van de directie verwachten. Attente leerlingen mompelen misschien 'gefeliciteerd' bij binnenkomst. Zo'n nationale lerarendag is kortom een uitgelezen moment om onze hormoontemmers eventjes te bedanken voor hun inspanningen. Maar willen wij onze waardering werkelijk laten blijken, dan is een lerareneed de volgende stap om onze eerbiediging ook institutioneel vorm te geven.
Door: Henrik Laban
Een eed erkent namelijk het vitale belang van een beroep voor onze samenleving, en daar hoort het leraarschap onverminderd bij. De andere beroepsgroepen die tot dusver over een eed beschikken zijn vanouds artsen en advocaten, en sinds 2015 ook bankiers. Alle drie functies waarbij doemscenario's makkelijk te verzinnen zijn, en we beroepsethiek in de vorm van een ethische code, een eed of tuchtrecht dienstig achten. Het leraarschap is daarop geen uitzondering. Met hun vakinhoudelijke expertise en pedagogische verantwoordelijkheid kunnen leraren een zoete zegel of een bitter brandmerk op het jonge kinderhart drukken.
Een lerareneed ligt bovendien in het verlengde van de onderwijszorgen van het huidige kabinet. In het hoofdlijnenakkoord waken zij voor ,,antidemocratische en anti-rechtstatelijke opvattingen door leraren". Kennelijk spoken er staatsondermijnende boemannen door onze scholen. Hier biedt een lerareneed de uitweg: wanneer een leraar niet belooft om de Grondwet en onze rechtsstaat in zijn of haar lessen te respecteren, is er afdoende reden om deze booswicht direct te schorsen.
Maar maakt diezelfde Grondwet met artikel 23 een lerareneed niet onmogelijk? Een eed voor alle leraren in Nederland druist immers in tegen de vrijheid van onderwijs om naar eigen godsdienst of levensovertuiging een bepaald mens- en wereldbeeld te doceren.
Toch maakt wat verschilt nog niet verdeeld. De rijke en uiteenlopende vormen van onderwijs, van hindoeïstisch tot Montessori, staan of vallen bij de gratie van goed leraarschap. Een systematische reflectie op de normatieve kern van het beroep in de vorm van een eed, is dan ook iets waar alle leraren baat bij hebben. De overdenking van de fundamentele vraag wat een goede leraar is, draagt bij aan het verantwoordelijkheidsbesef en de beroepsvisie van elke leerkracht, en kan uiteindelijk leiden tot het scheppen van morele randvoorwaarden.
Gesteggel over het wie en wat van de precieze eedformule is een volgend heikel hoofdstuk. Een initiatief waarbij elke leraar geconfronteerd wordt met dit stukje beroepsethiek zonder de centrale beoordelingsbevoegdheid te verliezen, zou het meest vruchtbaar zijn. Al met al is het belangrijkste dat we naast de Dag van de Leraar voortaan nog royaler de Geboorte van de Leraar gaan vieren. En dat fêteren gaat des te beter met een ceremoniële lerareneed.
Henrik Laban masterstudent Neerlandistiek en docent-in-opleiding