Weggegooid geld

Laat ik beginnen met een bekentenis:

Ik heb bij Fontys 250 miljoen euro aan onderwijsgeld verkwist! Sorry nog, daarvoor. Hoe dat zit?

Auteur: Rens van der Vorst

Nou, ik was vijftien jaar lang verantwoordelijk voor onderwijsinnovatie met digitale technologie. Samen met mijn team draaide ik projecten, implementeerde nieuwe systemen, rolde applicaties uit, introduceerde VR en sensoren, verzamelde data en investeerde in kunstmatige intelligentie. Vrijwel alle projecten waren succesvol. Ik was namelijk goed in wat ik deed. Deadlines werden gehaald, budgetten gerespecteerd, systemen opgetuigd en onderwijsprocessen veranderd.

Inmiddels werk ik al twee jaar als docent en vraag ik me weleens af: wat hebben al die investeringen in digitale technologie eigenlijk opgeleverd?

Het antwoord is: helemaal niets. Zijn studenten gelukkiger geworden? Nee, ze zijn depressiever dan ooit. De hulpverleners draaien overuren. Is het onderwijs goedkoper geworden? Nee, veel duurder. Kun je sneller je dipl oma halen? Nee, ook niet. Is de kwaliteit van het onderwijs enorm verbeterd? Nee, ook niet. Het zal best hier en daar beter zijn, maar op andere plaatsen is het juist slechter. Oké, maar is het dan niet zo dat docenten, dankzij al die handige digitale technologie, het rustiger hebben dan ooit? Haha, nee, docenten hebben het drukker dan ooit.

Al die investeringen in digitale technologie hebben het onderwijs onder aan de streep niet verbeterd. Weggegooid geld. En ze hebben het onderwijs ook niet veranderd. Laat ik dat even toelichten.

In 2003 werkte ik net in het onderwijs.

Op een podium stond een man met gele gympen. Hij sprak met het diepe, ronkende stemgeluid van een succesvolle Amerikaan. Een combinatie van zelfingenomenheid en jaren vergaderen in geairconditioneerde ruimtes. Hij sprak over ontwrichting. Hij noemde de MP3-speler. Hij noemde de reisbranche. Hij voorspelde min of meer Airbnb en Uber. Best knap, in 2003. En ook wij, hét onderwijs, zouden ontwricht worden. Door technologie. Het zou snel gaan. We zouden het niet aan zien komen. Maar ons leven zou nooit meer hetzelfde zijn.

Inmiddels zijn we twintig jaar verder. Er is een hoop ontwricht, maar het onderwijs niet. Natuurlijk, er is wel wat veranderd. Flexibiliteit. Toegepast onderzoek. Blended learning. Open onderwijs. Smartphones. ChatGPT. Maar zoom een klein beetje uit en je ziet de vertrouwde gebouwen, docenten, studenten, vier jaar studie, stages, afstuderen, lesgeld en diploma’s. Je ziet hetzelfde als in 2003. Je ziet alles behalve ontwrichting.

Dus, concludeer ik, de razendsnelle opkomst van digitale technologie heeft het onderwijs vooralsnog niet verbeterd en ook niet significant veranderd. De meest opvallende veranderingen in het onderwijs werden veroorzaakt door technologie, die helemaal niet voor het onderwijs gemaakt werd, zoals de smartphone. En recentelijk generatieve AI.

Waarom eigenlijk niet? Volgens mij komt dat omdat we niet goed hebben begrepen waar onderwijs om draait. Inmiddels denk ik dat wel te weten, onderwijs draait om docenten. Stel, je mag kiezen uit twee opleidingen. De ene opleiding heeft de meest fantastische ICT. Razendsnelle wifi, alles werkt naadloos, data ondersteunen studenten, AI is erom te coachen, VR overal. Het is een digitaal feest, maar docenten zijn eikels. Ongeïnspireerd, uitgeblust, ongeïnteresseerd. Of, een opleiding waar de ICT zuigt. Brakke wifi, steeds opnieuw inloggen, oude systemen. Maar docenten zijn fantastisch. Gepassioneerde, betrokken vakidioten. Welke opleiding kies je?

De tweede, toch? Ook in 2024 kan de meest fantastische digitale technologie nog bij lange na niet wedijveren met een lul van een docent en vice versa. Onderwijs is mensenwerk. Dat klinkt als een open deur, maar wel eentje die we consequent niet intrappen.

Waar blijft de digitale technologie die docenten helpt om hun vak beter uit te oefenen? Waarom hebben we digitale technologie, die het leven van een docent zwaarder maakt en dat van de student gemakkelijker? Bijvoorbeeld, de weblecture. Ik moet ervoor zorgen dat mijn PowerPoint op orde is en mijn verhaal soepel loopt, de student kan later in bed kijken. Op anderhalve snelheid. Hopeloos. Of Microsoft Teams waardoor ik weer een communicatiekanaal moet onderhouden. Of ChatGPT waardoor ik als docent plotseling steeds meer moet lezen. Of weer een administratief systeem erbij.

Waarom introduceren we digitale technologie, die echte innovatie in de weg staat. Docenten die met ChatGPT toetsen maken en nakijken zijn niet innovatief, maar houden de boel in stand. De razendsnelle ontwikkeling van technologie kan echte onderwijsinnovatie ook in de weg staan.

Samengevat: ik was een prutser van een onderwijsinnovator en nu ben ik docent. Kunstmatige intelligentie is vorig jaar doorgebroken en het wordt alleen wat met het onderwijs als we AI in weten te zetten op een manier die docenten ondersteunt. Misschien een idee voor een toetsingskader: wordt de docent een betere docent met deze technologie? Waarom? Goede digitale technologie zorgt ervoor dat de docent alle mogelijkheden krijgt om beter te worden in zijn werk. En ja, dan is het wel belangrijk om de zeikerds te negeren en je te richten op de goede docenten. De gepassioneerde, betrokken vakidioten.

Ik meld me vast aan! 

 Rens van der Vorst is technofilosoof. Hij werkt als docent en onderzoeker bij Fontys Hogeschool ICT en Engineering. Hij coacht ICT-studenten op het gebied van de impact van technologie. Daarnaast is hij auteur en veelgevraagd spreker. www.technofilosofie.com